Σύμφωνα με δημοσιεύματα που γνώρισαν μεγάλη απήχηση, το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης χαρακτήρισε την Ελλάδα «δικτατορικό καθεστώς», καθώς έκρινε ότι η χώρα παρουσιάζει μια από τις πιο σκληρές καραντίνες κατά του κορωνοϊού παγκοσμίως. Όμως τα δημοσιεύματα διαστρεβλώνουν την πραγματική αναφορά του Πανεπιστημίου.
Το είδαμε στα pentapostagma.gr, pronews.gr, makeleio.gr, spoilers.gr, ipolitiki.gr, oparlapipas.gr, mourmoura.gr, tgnews.gr, polismedia.gr, galanolefko.gr, apagoreuetai-group.blogspot.com, greeknation.blogspot.com, trelogiannis.blogspot.com
Τι ισχύει
Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης διευθύνει την πρωτοβουλία OxCGRT (Ιχνηλάτηση της Οξφόρδης επί της Κυβερνητικής Απόκρισης για την COVID-19). Σκοπός της πρωτοβουλίας είναι η καταγραφή 18 δεικτών που αφορούν την αντιμετώπιση που έχουν επιλέξει τα κράτη ανά την υφήλιο απέναντι στην πανδημία. Ο μέσος όρος των 9 από τους 18 δείκτες που κατά κύριο λόγο αφορούν τον περιορισμό μετακινήσεων, έχει ονομαστεί Δείκτης Αυστηρότητας Μέτρων (Government Stringency Index). [πηγή]
Μια άλλη πρωτοβουλία που εδρεύει στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ονομαζόμενη Our World In Data, παρουσιάζει παραστατικά τα δεδομένα για την πορεία της πανδημίας. Μέσω αυτής της υπηρεσίας γίνεται και η πλοήγηση στα δεδομένα του Δείκτη Αυστηρότητας Μέτρων. [πηγή]
Στις 11-12-2020 που δημοσιεύτηκε το πρώτο εκ των επίμαχων άρθρων, η τελευταία ανανέωση του Δείκτη για την Ελλάδα (9-12-2020) κατέγραφε σκορ 84.26, γεγονός που την τοποθετούσε σε μια από τις υψηλότερες θέσεις αυστηρότητας μέτρων διεθνώς. [πηγή]
Ενώ λοιπόν η δήλωση περί του βαθμού αυστηρότητας της Ελλάδας ως προς τα μέτρα είναι ακριβής, οι υπόλοιποι ισχυρισμοί των υπό εξέταση δημοσιευμάτων συνιστούν διαστρεβλώσεις της πραγματικότητας.
Καταρχάς, αναφέρεται ότι «ο δείκτης της απόλυτης δικτατορίας είναι στο 90», ενώ στην πραγματικότητα ο δείκτης έχει ανώτατο όριο το 100. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Λιβύη, που μεταξύ των τελών Απριλίου και Μαΐου, σημείωνε σκορ 100 στα 100. [πηγή]
Παράλληλα, η αναφορά του Δείκτη Αυστηρότητας Μέτρων ως «δείκτη δικτατορίας» είναι αυθαίρετη. Μάλιστα, έρευνα ακαδημαϊκών της Οξφόρδης από το ίδιο παράρτημα που εκδίδει και τον Δείκτη Αυστηρότητας, σημειώνει πως, ενώ τα πιο δημοκρατικά κράτη έτειναν να επιβάλλουν πιο τυπικά ήπιες καραντίνες, πρακτικά τα δημοκρατικά κράτη ήταν περίπου 20% πιο αποτελεσματικά στην αποτροπή γεωγραφικής κινητικότητας (κρατώντας το Δείκτη σταθερό). [πηγή]
Επιπλέον, στην παραπάνω μελέτη αλλά και στην ευρύτερη βιβλιογραφία, είναι κοινή πρακτική η σύγκριση δεδομένων σε βάθος χρόνου αντί για στιγμιοτύπων, όταν σκοπός είναι η γενικευμένη αξιολόγηση ενός κράτους (εδώ ως προς την δημοκρατικότητα).
Μπορούμε να δείξουμε πόσο παραπλανητική μπορεί να είναι η παρουσίαση μεμονωμένων χρονικών στιγμιοτύπων, εξετάζοντας τα δεδομένα του Δείκτη Αυστηρότητας σε διαφορετικές χρονικές στιγμές από αυτή των επίμαχων δημοσιευμάτων, όπως στις 9 Μαΐου.
Τότε η Ελλάδα παρουσίαζε σκορ Αυστηρότητας 72, αλλά πολλές χώρες της Ευρώπης σημαντικά μεγαλύτερο. Ενδεικτικά, το Ηνωμένο Βασίλειο είχε δείκτη 80, η Ισπανία 82, η Γαλλία 88, η Ιρλανδία 90, η Σερβία 94 (με στρογγυλοποίηση).
Προφανώς, αυτό δε συνεπάγεται ότι λίγους μήνες νωρίτερα όλες οι παραπάνω χώρες παρουσίαζαν δικτατορικά πολιτεύματα, τα οποία ξαφνικά έγιναν δημοκρατικά όταν ανέστειλαν τις καραντίνες τους. Ενδεικτικά, ως προς το δείκτη δημοκρατικότητας του Economist Group για το 2019, οι περισσότερες εκ των προαναφερθέντων χωρών αξιολογήθηκαν ως «πλήρεις δημοκρατίες» και τοποθετήθηκαν στις ανώτατες διεθνείς θέσεις. [πηγή]
Τέλος, όπως αναφέραμε ήδη, ο Δείκτης καταγράφει τα τυπικά μέτρα περιορισμού μετακινήσεων που έχει λάβει ένα κράτος, και όχι την ουσιαστική ελευθερία κινήσεων που απολαμβάνουν οι πολίτες του. Η πραγματική ελευθερία κινήσεων καταγράφεται με πρωτοβουλίες όπως οι «Αναφορές Κινητικότητας επί της COVID-19» που εκδίδει η Google, βασισμένες σε δεδομένα όπως η πλοήγηση στην υπηρεσία Google Maps. [πηγή]
Αναφορικά με τα διαθέσιμα δεδομένα μέχρι σήμερα (15-12-2020), διαπιστώνουμε ότι, μόνο στην Ευρώπη, υπάρχουν 3 χώρες των οποίων οι κάτοικοι έχουν αυξήσει την παραμονή τους στο σπίτι συγκριτικά με την Ελλάδα (σε σχέση με τη συμπεριφορά τους πριν την πανδημία). Ενώ η Ελλάδα καταγράφει σκορ 14.7%, η Ιταλία παρουσιάζει 15.29%, η Πορτογαλία 16.86% και η Σλοβενία 17.14%:
Τα δεδομένα κοινωνικής κινητικότητας δείχνουν και στο επίπεδο της χώρας μας πόσο παραπλανητικά μπορούν να είναι τα γενικευμένα συμπεράσματα μέσω ακατάλληλης χρήσης του Δείκτη Αυστηρότητας: ενώ στις 29 Μαρτίου και στις 11 Δεκέμβρη η χώρα μας παρουσίαζε το ίδιο σκορ στο Δείκτη Αυστηρότητας (84.26), την πρώτη ημερομηνία η παραμονή στο σπίτι ήταν αυξημένη κατά 43% σε σχέση με τη δεύτερη:
Συμπέρασμα
Ο ισχυρισμός ότι το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης χαρακτήρισε την Ελλάδα δικτατορικό καθεστώς, καθώς έκρινε ότι η χώρα παρουσιάζει μια από τις πιο σκληρές καραντίνες κατά του κορωνοϊού παγκοσμίως, συνιστά παραπληροφόρηση.
Το Πανεπιστήμιο δεν κάνει λόγο για «δείκτη δικτατορίας» αλλά για Δείκτη Αυστηρότητας Μέτρων, ο οποίος καταγράφει τις τυπικά και όχι τις πρακτικά επιτρεπόμενες μετακινήσεις, οι οποίες στη χώρα μας εμφανίζονται λιγότερο μειωμένες απ’ ό,τι σε 3 άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Παράλληλα, ερευνητές του ίδιου Πανεπιστημίου έχουν διαπιστώσει ότι τα δημοκρατικά κράτη είναι περισσότερο αντί για λιγότερο αποτελεσματικά στην αποτροπή μετακινήσεων. Τέλος, ο ισχυρισμός βασίζεται σε άκυρες αναγωγές δημοκρατικότητας από επιλεκτικά στιγμιότυπα, όπως φαίνεται και από συγκρίσεις με πιο δημοκρατικές χώρες, που στο παρελθόν παρουσίαζαν υψηλότερο Δείκτη Αυστηρότητας απ’ την Ελλάδα.
